Simplicity

"Simplicity is not a simple thing."
"Basitlik basit bir şey değildir."
Charlie CHAPLIN

15 Ekim 2014 Çarşamba

"Basit Devlet Büyük Devlettir!" ya da "Büyük Devlet Basit Devlettir!"


Bürokrasi ve kırtasiyecilik kavramları, hemen her dilde olumsuz bir anlam içeren ve kamu yönetimi bakımından en çok şikayet edilen konuların başında gelmektedir. Oysa kamu yönetiminin amacının hizmet vermekle yükümlü olduğu kişi ve kurumlara hizmeti en hızlı, ucuz ve etkili şekilde vermek olması gerektiği açıktır. Ancak, devlet kavramının icadından bu yana sürekli olarak ona bir üstünlük atfedilmiş, bunun yansıması ve göstergesi olarak da "devletin karmaşık bir mekanizma olması gerektiği" neredeyse üzerinde zımni olarak uzlaşmaya varılmış bir anlayış olarak var olagelmiştir. 

Oysa, devletin, dolayısı ile kamu yönetiminin mümkün olan en basit şekilde düzenlenmesi ve faaliyette bulunması gerekir. Toplumun en elit kesimi gibi en eğitimsiz kesimi de bir devletin mensubu ve kamu yönetiminin muhatabı olduğuna göre, yönetimin sunduğu hizmetlerden eşit olarak faydalanabilme ve devlete karşı sorumluluklarını yerine getirebilme konusunda bir "mahrumiyete veya mahkumiyete" uğramamaları için kural ve uygulamaların, işleyişin -yani yönetimin- basit ve anlaşılabilir olması gerekir. Bugün baktığımızda adeta devletin işleyişi anlaşılmasın, bu suretle de devasa ve önemli bir şey olduğu, hatta kutsallığı, devam etsin isteniyor sanki. Çünkü, insanlar bilmedikleri şeylerden korkarlar ve başkalarının oluşturdukları imaja göre onu anlar ve yorumlarlar.

Kamu yönetiminin basit olarak kurulması olması gereken bir şey olmakla beraber bu şekilde bir yapıyı oluşturmak kolay görünmemektedir. Karmaşıklık "işin tabiatında" vardır denilse de, var olan yapıya bakıldığında önlenebilecek karmaşıklıkların bile -sanki bilerek- önlenmediği izlenimi doğmaktadır. 

Sıradan kişiler için devletin anlamı, ancak kendisine ihtiyacı olan hizmeti nasıl sunduğu ile ve kendisinin devlete olan vergi, askerlik vs görev ve sorumluluklarını en kolay hangi şekilde yerine getirdiği ile ilgilidir. Ya da öyle olması gerekir. Devletin ne kadar büyük olduğu, ne kadar karmaşık yapıya sahip olduğu vb hususlar onu ilgilendirmemelidir. 

İdeal olanı kişinin devlet ile hiç muhatap olmamasıdır ki bu istek gerçekçi değildir. O zaman ideale yakın olanı seçmeli ve kişinin mümkün olan en az sayıda devlet kurumları ile temasa geçeceği sistemi oluşturmayı hedeflemelidir.

Ancak, devletin faaliyetlerini sürdürmenin yolu olan yazılı işlemler çekilmez bir yük haline gelmiştir ve günümüzdeki elektronik hizmet sunumu önerileri ve uygulamaları bir umut ışığı olarak ortaya çıkmaktadır. Konunun birçok boyutu olmakla birlikte, vatandaş gözünden bakıldığında "kamu yönetimi nasıl işlerse işlesin; bürokrat ne yaparsa yapsın ama benim işimi en kısa sürede görsün" talebi son derece mantıklıdır. Dolayısı ile vatandaş gözüyle bakılarak hizmet sunumlarının düzenlenmesi gereklidir.

Türkiye'de işler çok fazla kırtasiyecilikle ve hiyerarşik-bürokratik süreçlerden geçerek yürütülmektedir. İş süreçleri bakımından incelendiğinde akıl almaz uygulamalarla karşılaşılmaktadır. Örnek olarak, yapılan bir çalışmada, bir ilçedeki yan yana bulunan iki caminden birinin imamının diğerine atanabilmesi için, ilgili evrakın sırasıyla ilçe, il ve merkez kademelerinden geçmesi, aynı yolu izleyerek geri ilçeye dönmesi gerektiği, bunun için de ortalama yirmi dört kişinin imza ve onayından geçmesi gerektiği görülmüştür. Oysa bu görevlilerin en alt kademede (ilçe müftülüğü) işlemlerinin yapılıp sonuçlandırılmaması için mantıklı hiçbir gerekçe yoktur. Ancak konu Diyanet İşleri Başkanı adına onay verilmek üzere Ankara'ya kadar gelmektedir.

Bir başka husus ise yapılacak herhangi bir işlem için gerekli olan bilgi ve belgeler zaten kamunun elinde olmasına rağmen her seferinde bunların yeniden istenmesi zaman ve para israfına yol açmaktadır. Türkiye'de bürokratik süreç "bana beş- on tane belge topla getir sana yeni bir belge vereyim" anlayışı ile yürümektedir. Bunun da önlenmesi, basit bir sistemin kurulması gereklidir. Bunun için veri paylaşımı, e-devlet uygulamaları, tek adımda hizmet uygulamaları veya benzeri inovatif uygulamaların hayata geçirilmesi gereklidir. Bu hedefe ulaşmak için hizmet sunumları düzenlenirken her seferinde "bu aşamaya, bu bilgi ve belgeye gerek var mı? Bu iş daha alt basamaklarda yapılabilir mi?" soruları mutlaka sorulmalı, gereksiz ara kademeler, bilgi ve belge talepleri kaldırılmalıdır. Yetki devrinden korkmamalıdır. 

Basit olan işler iyidir, devleti küçültmez, aksine vatandaşın gözünde büyütür, saygınlığını artırır. 

Basit devlet, büyük devlettir!
Büyük devlet, basit devlettir!

1 yorum:

  1. Yetki devri çok gerekli bir uygulama ama sorumluluk yetkiyi devredende kaldığı müddetçe etki ve fayda alanı çok dar kalacaktır. Yetki devriyle ilgili bir-iki maddelik bir kanun çıkarılması çok yerinde olur.

    YanıtlaSil